Op deze pagina beschrijf ik extreme situaties in het weer.

Dit is een concept van een door Jan-Willem Otten uit ‘s-Heerenberg geschreven artikel naar aanleiding van de zware buien in mei in Spanje en Portugal. Het artikel is nog niet af: meer informatie volgt begin volgende week : in dezen 12 juni!

Na Italië was de afgelopen week Spanje aan de beurt voor een periode met veel neerslag. Al snel volgden de beelden in de media van modderstromen en beken die buiten hun oevers waren getreden. Er viel veel regen. Lokaal meer dan 10 cm in een dag en bij die hoeveelheden stroomt in ieder geval een deel van het water snel af, waardoor het aangevoerde water al snel niet meer in de bedding van een beek past en deze buiten zijn oevers treedt.
Na de droogte zou je verwachten dat deze regenval welkom was, maar vaak hoor je dat dit juist niet zo is. Het water zou niet de bodem in kunnen dringen omdat een groot deel meteen over de oppervlakte afstroomt. In theorie klopt dat, want het is mogelijk dat de intensiteit van de regenval groter is, dan dat er water kan infiltreren.
Als de infiltratiecapaciteit bijvoorbeeld 20 mm/uur bedraagt en er valt 30 mm in een uur, dan zal ca 10 mm aan het oppervlak blijven. In een hellend terrein stroomt dat naar beneden, in een vlak terrein blijft het staan en zakt het later in de bodem weg als het weer droog is. Wegen en ander verhard oppervlak hebben een infiltratiecapaciteit van 0 mm en zodra het gaat regenen stroomt al het water over de weg naar beneden. Bij lange wegen kan dat bij een hoge neerslagintensiteit al snel tot ware stortvloeden leiden.
Een bekend voorbeeld is het Maasdal bij Dinant waar sommige wegen loodrecht op het dal staan en er bij zware neerslag al snel grote modderige waterstroom op gang kan komen. Onder de link een filmpje van zo’n event enkele jaren terug toen er in ongeveer een half uur tijd 50 mm viel. Ik heb deze plaats aan de hand van luchtfoto’s geanalyseerd en het ging hier vrijwel alleen om water dat op de wegen en omliggend verhard oppervlak was gevallen. Onderaan in het dal telt al dat water op tot een steeds grotere stroom.
In Spanje zal dat bij de zware neerslag niet anders zijn geweest. De wegen leveren daar het meeste water bij een hoge neerslagintensiteit, vaak nog aangevuld met regenwater dat op stenige berghellingen is gevallen. Een deel van de regen in Spanje viel overigens niet in de vorm van zware buien, maar als een gestage stevige regenval met een intensiteit van 3 tot 5 mm/uur. In dat geval zakt al het water gewoon in de bodem; behalve uiteraard het water dat op de wegen valt.
Ik ben op zoek gegaan naar afvoergegevens van beken in de provincie Valencia, waar van 23 t/m 25 mei erg veel regen viel. Hieronder een kaartje (volgt nog, jv) van een deel van die provincie met omlijnd twee kleinere stroomgebieden van de Rio Clariano, waar ca 120 mm regen viel en de Rio Serpis waar 80 mm viel.
In het stroomgebied van de Clariano viel bovenstrooms van het meetpunt bij Montaberner in totaal ca 30 miljoen m3 water, in dat van de Serpis ca 28 miljoen m3 in het gebied bovenstrooms van het stuwmeer waar de inhoud van gemeten wordt. In beide situaties kwam minder dan 10% van het gevallen regenwater tot afstroom: bij de Clariano was het 7%, bij de Serpis 9%.
Nu zal ook een deel van het water verdampt zijn voordat het in de rivieren terecht kwam, waardoor het percentage hoger zal zijn. En ook zijn de neerslagmetingen gebaseerd op slechts enkele meetstations, dus misschien dat de totale hoeveelheid regen wat kleiner was, maar daardoor zal het percentage misschien 15 of 20% zijn geweest.

Uit de analyse blijkt dat het onwaarschijnlijk is dat het meeste water tot afstroom is gekomen. Lokaal zal dat zeker zijn gebeurd, bijvoorbeeld in delen met veel verhard oppervlak, maar verdeeld over het heel stroomgebied is het grootste deel van de neerslag toch gewoon vastgehouden. Al met al is de situatie voor Spanje dus wat gunstiger dan vaak wordt beweerd, behalve dan op plaatsen waar het tot overstromingen is gekomen.